Kot domowy

Kot domowy (Felis catus, również Felis silvestris catus lub Felis (silvestris) domesticus) – udomowiony gatunek ssaka z rzędu drapieżnych z rodziny kotowatych. Koty zostały udomowione około 9500 lat temu i są obecnie najpopularniejszymi zwierzętami domowymi na świecie. Gatunek prawdopodobnie pochodzi od kota nubijskiego, przy czym w Europie krzyżował się ze żbikiem. Jest uznawany za gatunek inwazyjny.

Historia

Przodkiem kota domowego jest kot nubijski – według poglądów większości współczesnych naukowców różnice pomiędzy kotem domowym i nubijskim są tak niewielkie, że należą one do tego samego podgatunku. Istnieją rozbieżności w kwestii daty udomowienia kota. Większość źródeł sugeruje lata 4000–3700 p.n.e., a miejscem, w którym miało do tego dojść, była Nubia. Istnieją jednak dowody (grób mężczyzny z kotem z Cypru sprzed ok. 7500 r. p.n.e.), że domestykacja kota zaczęła się znacznie wcześniej i trwała kilka tysięcy lat, a jej miejscem był obszar Żyznego Półksiężyca. Już ok. 2000 r. p.n.e. kot był pospolicie hodowany w starożytnym Egipcie , gdzie był zwierzęciem świętym, utożsamianym z boginią Bastet , a zwłoki kotów mumifikowano. Również Germanie kojarzyli go ze swoją boginią płodności Freja , która jeździła powozem zaprzężonym w te zwierzęta. Później zaczęto wykorzystywać go do tępienia gryzoni. Od momentu swego udomowienia kot stał się bohaterem licznych baśni i mitów.

W chrześcijańskiej, średniowiecznej Europie koty były tępione jako zwierzęta kojarzone z czarownicami, ślad tych przesądów pozostał do dzisiaj w powiedzeniu o pechu przynoszonym przez czarnego kota. Również w Japonii uważano je za wcielenie demonów. Charakterystyczną duńską tradycją związaną z irlandzkim świętem Fastelavn jest „zabawa w kota w beczce”– ostatni przypadek wykorzystania żywego zwierzęcia zanotowano około 1880 roku w Reerso. O wiele lepiej traktowano koty w kulturze islamu. Nawet prorok Mahomet miał kota o imieniu Muezza. Również w świątyniach buddyjskich (np. w Birmie ) niekiedy hodowano te zwierzęta.

Wyhodowano wiele raz kota domowego, różniących się ubarwieniem, wielkością i długością włosów; współczesne wzorce niektórych starszych ras znacznie odbiegają od ich wcześniejszych cech (jak w przypadku kotów perskich czy syjamskich). Znaczna liczba kotów domowych żyje samodzielnie w miastach (w Polsce są to tzw. koty piwniczne lub dachowce).

Wiek kota

Koty żyjące na wolności dożywają średnio do 8 lat, natomiast koty trzymane w domu osiągają wiek do 20 lat. Na długość życia wpływa szereg czynników, takich jak: płeć, styl życia czy zwyczaje. Najdłużej żyjącym kotem według Księgi rekordów Guinnessa była kotka imieniem Creme Puff (1967–2005), która przeżyła 38 lat i 3 dni.

Małe kocięta rozwijają się szybko. Stają się w pełni samodzielne w wieku od 10 do 12 tygodni i wtedy mogą trafić do nowych właścicieli. Gdy mają około 3 miesięcy kotka przestaje się nimi interesować i zmusza je do samodzielności. W wieku około 5 miesięcy kociaki wymieniają zęby na stałe. Dzieciństwo kończy się z uzyskaniem dojrzałości płciowej . W tym okresie może pojawić się pierwsza ruja , a kot zaczyna oznaczać swoje terytorium.

Wyraźne objawy starości pojawiają się zwykle po 10. roku życia: coraz częściej pojawia się kamień nazębny, osłabia się wzrok, słuch i węch, stają się powolne oraz słabe. Stare koty są bardzo wrażliwe na zmiany środowiskowe i stres.

Rozmnażanie

Koty rozmnażają się płciowo, zapłodnienie jest wewnętrzne. Okres rui trwa 5 do 6 dni. W ciągu roku kotka wchodzi w niego 2 do 4 razy. Okres aktywności płciowej (estrus) objawia się wzmożonym pozostawianiem śladów zapachowych (np. znaczenie terenu moczem) i częstym miauczeniem. Okres braku aktywności płciowej (anestrus) trwa około 8 tygodni. Czasem zdarza się, że kotka wchodzi w fazę przedrujową (proestrus) wkrótce po porodzie.

Cykl rozrodczy trwa u kotki 2-3 tygodnie. Uwolnienie komórki jajowej (owulacja) wywoływane jest przez stymulacjęreceptorów bólu u samicy podczas kopulacji dzięki zrogowaciałym wyrostkom na prąciu samca (charakterystyczne krzyki to m.in. efekt bólu odczuwanego przez samicę). Jeżeli dojdzie do owulacji wytwarzany jest hormon uwalniający kilka komórek jajowych. Przy braku kopulacji komórka jajowa nie jest uwalniana i obumiera.

Po owulacji komórki osłonki pęcherzyka jajnikowego przekształcają się w przejściowy narząd dokrewny, położony na powierzchni jajnika, który zaczyna produkować progesteron. Po kilku dniach od owulacji zapłodnione komórki jajowe przemieszczają się do macicy. Ciąża trwa zwykle 65-66 dni. W przypadku owulacji zakończonej brakiem zapłodnienia w organizmie powstają hormony identyczne jak podczas ciąży, co skutkuje tzw. ciążą rzekomą, która trwa 30-40 dni i prawdopodobnie ma ochronić kotkę przed skutkiem wyczerpujących i powtarzających się cykli rujowych.

Ciąża kończy się narodzinami od 1 do 8 (przeważnie 3-5) kociąt. Ponieważ kotka może odbyć stosunki z wieloma samcami w ciągu rui, kocięta z jednego miotu mogą mieć kilku ojców. Gdy kotka urodzi kocięta choćby o 10 dni wcześniej, jest duże prawdopodobieństwo, że małe kociaki nie przeżyją. Jeśli kotka ma problemy przy porodzie, trzeba jej niezwłocznie pomóc, np. jeśli kotek utknął w kroczu matki, należy pociągnąć delikatnie za jego przednie łapki, nie ruszając głowy; jeśli kotek się urodził, ale matka nie wyczyściła mu otworów oddechowych, trzeba zareagować natychmiast, bo kociak może się udusić. Po urodzeniu kocięta przez 7 do 14 dni są zupełnie ślepe, dopiero potem otwierają oczy (nie jednocześnie, np. jedno w 9 dniu, a drugie w 11). Kocięta są karmione mlekiem matki przez 13 tygodni, chociaż zdarzają się przypadki kiedy są one karmione znacznie dłużej.